‘Jeudje van Laarman’ speelt hoofdrol in documentaire tijdens 75 jaar vrijheid in Nieuwleusen
Tot drie keer toe ontsnapte Hijman Gans als 13-jarige Joodse jongen tijdens de Tweede Wereldoorlog op miraculeuze wijze aan de dood. Hoewel hij gisteren (25 november) om gezondheidsredenen thuisbleef, was hij in kulturhus De Spil de hoofdpersoon tijdens een officiële middag waarop ‘75 jaar vrijheid in Nieuwleusen’ werd herdacht en gevierd.
Dat gebeurde onder meer met de première van de documentairefilm Hijman, waar ben je!. Hoewel de Amsterdammer Gans – nu 91 en wonend in Maastricht – de hoofdpersoon is, draagt de productie toch ook een duidelijk stempel uit Dalfsen. Immers, Gans zat vanaf herfst 1943 tot het eind van de oorlog ondergedoken op de boerderij van Frederik Jan Laarman in Dalmsholte. In de omgeving stond hij bekend als ‘het Jeudje van Laarman’.
,,Het wederzijdse contact is daar na altijd blijven bestaan”, aldus diens kleinzoon, de Lemelervelder Jan Laarman. ,,Zelf praatte opa daar weinig over. Het meeste weet ik van diens broer en mijn tante, de familie Valk, die later op de boerderij is blijven wonen.”
Thema naar heden
Het was bibliotheekdirecteur Anke Bruggeman die het al eerder geschreven boek met het levensverhaal van Hijman Gans, opgetekend door auteur Frans Hermans, in het plaatselijke organisatiecomité aandroeg voor een verfilming. Daartoe werd documentairemaker Siert van den Berg aangezocht, terwijl de destijds 13-jarige Kristy van den Hoogen, leerlinge van het Agnieten College, als interviewster optrad tijdens een ontmoeting in Maastricht. ,,We kwamen uit op het idee om het thema naar het heden te brengen door de vragen van een dertienjarige”, legt schrijver Frans Hermans uit.
‘Vrijheid niet vanzelfsprekend’
Aldus geschiedde. ,,Een leraar vroeg me of ik dat zou willen doen”, vertelt de inmiddels 15-jarige Nieuwleusense. ,,Ik zag er eerst heel erg tegenop, maar ik dacht ook: zo’n kans krijg ik nooit weer. Ik vond het eerst lastig om me iets voor te stellen bij de oorlogsjaren, maar door dit gesprek is het onderwerp veel meer gaan leven. Ik vind het heel bijzonder dat hij drie keer op zo’n bijzondere wijze is ontsnapt. Hij zag het zelf als het lot en hoewel ik zelf niet zo in dat soort dingen geloof, besef ik wel veel meer dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.”
”Als je beseft dat Hijman zijn ouders uiteindelijk nooit meer terugzag, kun je je afvragen: aan welk noodlot ontsnapte hij nu eigenlijk”? Erica van Lente, Burgemeester gemeente Dalfsen
Die laatste conclusie klonk ook door in de woorden van meerdere sprekers. ,,Als je beseft dat Hijman zijn ouders uiteindelijk nooit meer terugzag, kun je je afvragen: aan welk noodlot ontsnapte hij nu eigenlijk?” aldus burgemeester Erica van Lente. ,,De persoonlijke geschiedenis van één mens maakt duidelijk dat kleine momenten je leven kunnen doen kantelen. Daar ligt de scheidslijn tussen oorlog en vrede, geluk en ongeluk, kind en wees.”
Expositie over oorlog en vrijheid
De bijeenkomst in De Spil was een verlate manifestatie, want oorspronkelijk was deze al in april 2020 gepland. De coronapandemie zorgde meerdere keren voor uitstel, maar gisteren kwam het er dan toch van. Misschien wel net op tijd, zo memoreerde Spil-manager Stefan Keijzer in zijn openingswoord, want de kans is aanzienlijk dat de coronamaatregelen die vandaag worden afgekondigd, het opnieuw onmogelijk zouden maken.
De bijeenkomst, bijgewoond door ongeveer 75 mensen die elk op anderhalve meter afstand van elkaar hadden plaatsgenomen, kende twee officiële momenten. Naast de première van de documentaire was er de formele opening van de tentoonstelling ‘Oorlog en vrijheid’, die overigens al langer in de Spil te zien is. Leerlingen van de basisscholen en het voortgezet onderwijs gaven vorm aan het thema, evenals een tiental professionele kunstenaars. Dat levert bijzondere contrasten op.
BRON: DE STENTOR – HANS KEESMAAT